“Con người có tổ có tông
Như cây có cội như sông có nguồn”
Câu cao dao thể hiện truyền thống nhớ về cội nguồn, bày tỏ lòng biết ơn của con cháu đối với ông bà, tổ tiên, đó là đức tính tốt đẹp của dân tộc ta. Truyền thống ấy được thể hiện rõ hơn qua nhiều hoạt động ý nghĩa tại Bảo tàng Vĩnh Long trong hai ngày 27-28/4/2023 nhân dịp Lễ giỗ tổ Hùng Vương (mùng 10 tháng 3 âm lịch).
1. Thực hành truyền dạy gói bánh chưng
Sáng ngày 27/4/2023, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Vĩnh Long (Sở VHTTDL) tổ chức truyền dạy gói bánh chưng tại Bảo tàng Vĩnh Long. Tại đây, nghệ nhân Vũ Trung Kiên đến từ Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long đã hướng dẫn quy trình gói bánh chưng cho 30 thành viên là công chức, viên chức ở các đơn vị trực thuộc Sở VHTTDL, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Liên đoàn Lao động tỉnh, Phòng Văn hóa và Thông tin của 08 huyện, thị xã, thành phố và 02 nghệ nhân gói bánh tét tại địa phương.
Nghệ nhân Vũ Trung Kiên đã tận tình hỗ trợ và từng bước trao truyền kỹ thuật, kỹ năng gói bánh chưng cho các thành viên tham gia gói và nấu bánh. Sau khoảng thời gian 10 giờ thực hiện, 64 chiếc bánh chưng được nấu chín. Những chiếc bánh thơm ngon, vuông vắn được chọn lựa để dâng lên các vua Hùng tại nhà thờ Quốc tổ Hùng Vương vào sáng ngày 28/4/2023.
Tục gói bánh chưng là nét đẹp của nền “văn hóa lúa nước” mang quốc hồn quốc túy, tồn tại ở nước ta từ thời đại Vua Hùng; bánh chưng có nguồn gốc từ sự tích “Bánh chưng, bánh giày”, vào đời vua Hùng thứ 6; hoàng tử Lang Liêu đã dùng những nông sản thường nhật như gạo nếp, đậu xanh, thịt ba chỉ, lá dong,… gói thành hình vuông nấu chín và dâng cúng vào ngày giỗ của tổ tiên và được trao ngôi báu. Hoạt động truyền dạy gói bánh chưng là dịp để mọi người quây quần thể hiện tinh thần đoàn kết, sự thơm thảo của người dân Vĩnh Long tưởng nhớ tri ân các vua Hùng.
Công chức, viên chức Sở VHTTDL tham gia gói bánh chưng
3. Giao lưu đờn ca tài tử
Cũng trong dịp này, tối ngày 27/4/2023, Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh phối hợp Bảo tàng Vĩnh Long tổ chức “Giao lưu Đờn ca tài tử”. Tham gia giao lưu, có 02 Nghệ nhân ưu tú Lưu Minh Trọng (Minh Trọng), đàn tranh; Lê Văn Tâm (Tám Thạch) đàn cò và hơn 20 tài tử đến từ Câu lạc bộ Đờn ca tài tử tỉnh.
Không gian giao lưu diễn ra thật bình dị, dân dã - ngồi trên chiếu đệm, xa xa là nồi bánh chưng đỏ lửa, các tài tử lần lượt thể hiện 19 tiết mục về đất nước, Bác Hồ, quê hương, con người Vĩnh Long.
Đờn ca tài tử là tinh hoa nghệ thuật dân tộc, là hơi thở, tiếng lòng của người dân phương Nam từ những ngày đầu mở đất. Được sáng tạo và kết hợp hòa quyện nhuần nhuyễn, tinh tế từ nhạc lễ và nhã nhạc cung đình Huế với những giai điệu ngọt ngào, sâu lắng dân ca miền Trung bộ và Nam bộ. Đờn ca tài tử, có sức sống mãnh liệt, vừa bình dân vừa bác học, vừa mang tính nghi lễ như mạch nguồn lan tỏa khắp các xứ sở miệt vườn sông nước mang những nét đặc trưng của người dân vùng đất phương Nam. Ngày 5/12/2013, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đã chính thức vinh danh “Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ” của Việt Nam là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Vừa giao lưu đờn ca tài tử, vừa nấu bánh chưng tại Bảo tàng Vĩnh Long
2. Triển lãm trưng bày “Thư viện tỉnh Vĩnh Long với Lễ Giỗ Quốc tổ Hùng Vương” và triển lãm chuyên đề “Thời kỳ Hùng Vương qua tư liệu hình ảnh”.
Thư viện tỉnh Vĩnh Long tổ chức tuyên truyền, triển lãm phục vụ từ ngày 27-29/4/2023, với chủ đề “Thư viện tỉnh Vĩnh Long với Lễ Giỗ Quốc tổ Hùng Vương” với 1.000 tài liệu sách, tạp chí: Di sản Văn hóa, Xưa và Nay với những chủ đề viết về văn hóa thời Hùng Vương, lịch sử, văn hóa các dân tộc, địa chí,.. Việc triển lãm nhằm thể hiện vai trò, chức năng của Thư viện tỉnh đối với hoạt động chung của ngành văn hóa địa phương, qua đó đóng góp một phần vào sự nghiệp xây dựng văn hóa và con người Vĩnh Long trong thời kỳ mới.
Bên cạnh đó, Bảo tàng Vĩnh Long tổ chức triển lãm ngoài trời chuyên đề “Thời kỳ Hùng Vương qua tư liệu hình ảnh” vào sáng ngày 28/4/2023. Triển lãm giới thiệu hơn 100 hình ảnh, tư liệu liên quan đến thời kỳ Hùng Vương, gồm bốn chủ đề chính: Di tích khảo cổ; Nhà nước thời đại các vua Hùng; Những di tích thờ Hùng Vương ở Việt Nam; Đảng, Nhà nước và Nhân dân tri ân công đức tổ tiên. Qua đó, tôn vinh những giá trị văn hóa, lịch sử, nguồn gốc của tổ tiên người Việt và thu hút khách tham quan, học sinh, sinh viên vui chơi, học tập, tìm hiểu, nghiên cứu.
Các em học sinh trường THCS Cao Thắng và Lương Thế Vinh nghe giới thiệu “Thời kỳ Hùng Vương qua tư liệu hình ảnh”
4. Lễ dâng hương Quốc tổ Hùng Vương
Vào sáng ngày 28/4/2023, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Vĩnh Long đã tổ chức lễ dâng hương Quốc tổ Hùng Vương tại Bảo tàng tỉnh Vĩnh Long. Đến dự lễ có đồng chí Bùi Văn Nghiêm - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh, Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội đơn vị tỉnh Vĩnh Long; đồng chí Nguyễn Thành Thế - Phó bí thư Thường trực Tỉnh ủy; đồng chí Lữ Quang Ngời - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh; đồng chí Hồ Văn Huân - Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Vĩnh Long; cùng các đồng chí nguyên là lãnh đạo tỉnh; lãnh đạo các địa phương, các sở, ban, ngành, đoàn thể, các di tích cùng người dân trong và ngoài tỉnh.
Trong tiếng chuông trống trang nghiêm, đồng chí Bùi Văn Nghiêm và đồng chí Lữ Quang Ngời đã thành kính dâng hoa, hương, trà, rượu và các sản vật của địa phương lên Quốc tổ Hùng Vương. Đồng chí Lữ Quang Ngời kính cẩn đọc văn khấn Quốc tổ Hùng Vương, bày tỏ lòng thành kính tri ân tưởng nhớ công lao dựng nước và giữ nước của các vua Hùng và các bậc tiền nhân, nguyện phấn đấu xây dựng tỉnh Vĩnh Long ngày càng phát triển.
Trước đó, vào buổi sáng cùng ngày, đội học trò lễ do ông Diệp Văn Trí - Trưởng ban quý tế đình Long Thanh đảm trách các nghi tế; ban nhạc lễ cổ truyền do Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Chính (Chính Thinh) đảm trách diễn trình âm nhạc. Lễ giỗ các vua Hùng tại nhà thờ Quốc Tổ Hùng Vương ở Bảo tàng Vĩnh Long được thực hiện theo bài bản nghi lễ và nhạc lễ Nam bộ.
Các sở, ban, ngành, đoàn thể cung tiến lễ vật lên các vua Hùng tại nhà thờ Quốc tổ Hùng vương ở Bảo tàng Vĩnh Long
5. Chương trình giáo dục tìm hiểu về “Thời kỳ Hùng Vương qua tư liệu hình ảnh”
Chương trình giáo dục do Bảo tàng Vĩnh Long tổ chức, diễn ra cùng thời điểm với Lễ dâng hương Quốc tổ Hùng Vương. Đến dự có ông Lê Thanh Hiền – Phó Giám đốc Sở VHTTDL, lãnh đạo Bảo tàng cùng quý thầy, cô giáo và 200 học sinh Trường THCS Cao Thắng và Trường THCS Lương Thế Vinh.
Trước khi chương trình diễn ra, các em học sinh được tham quan, nghe thuyết minh giới thiệu chuyên đề triển lãm: “Thời kỳ Hùng Vương qua tư liệu hình ảnh” và thắp hương tại nhà thờ Quốc tổ Hùng Vương. Sau đó, các em học sinh di chuyển đến hội trường Bảo tàng Vĩnh Long, chia làm hai đội tham gia chương trình giáo dục với 30 câu hỏi cho mỗi đội, 10 câu hỏi cho các bạn cổ động viên xoay quanh nội dung vừa được tham quan. Kết quả, Giải nhất thuộc về Trường THCS Cao Thắng.
Đây là chương trình ngoại khóa để giúp các em học sinh trải nghiệm thực tế, ôn lại lịch sử truyền thống dựng nước và giữ nước hào hùng của dân tộc hơn bốn ngàn năm lịch sử. Đồng thời, thông qua chương trình nhằm giáo dục cho các em về truyền thống “uống nước nhớ nguồn”; không ngừng phấn đấu học tập, lao động, rèn đức luyện tài phục vụ cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, xứng đáng là “con rồng cháu tiên”. Góp phần đa dạng hóa chương trình giáo dục của Bảo tàng Vĩnh Long. Bên cạnh đó, nhằm đồng hành và khuyến khích các em trong học tập, Bảo tàng Vĩnh Long trao quà cho 20 em học sinh trường THCS Cao Thắng và Lương Thế Vinh có hoàn cảnh khó khăn, vươn lên học tập tốt.
Chuỗi hoạt động trên là những trải nghiệm sâu sắc giúp chúng ta hiểu thêm, yêu hơn và tự hào về cội nguồn, đất nước, ý chí dân tộc và con người Việt Nam. Đồng thời, là dịp để nhìn lại chặng đường 20 năm Công ước của UNESCO về bảo vệ Di sản văn phi vật thể (2003), 18 năm Việt Nam tham gia Công ước; Vĩnh Long tiếp tục gìn giữ, bảo tồn và lan tỏa giá trị của 02 di sản văn phi vật thể đại diện của nhân loại là “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” và “Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ” nhằm xây dựng hình ảnh, quảng bá nét đẹp văn hóa Việt Nam ra thế giới./.
Học sinh trường THCS Cao Thắng và THCS Lương Thế Vinh tham gia chương trình giáo dục “Thời kỳ Hùng Vương qua tư liệu hình ảnh”
Bài và ảnh: Tào Phú Vinh, phòng Nghiệp vụ quản lý di tích Bảo tàng Vĩnh Long