Chăn nuôi là một trong những ngành kinh tế quan trọng, giúp cung cấp nguồn thực phẩm thiết yếu cho con người. Tuy nhiên, ngành chăn nuôi cũng gây ra nhiều thách thức về môi trường, đặc biệt là vấn đề chất thải. Lượng chất thải lớn từ gia súc, gia cầm nếu không được xử lý đúng cách sẽ gây ô nhiễm đất, nước và không khí, ảnh hưởng xấu đến hệ sinh thái và sức khỏe con người. Do đó, việc ứng dụng công nghệ hiện đại vào xử lý chất thải chăn nuôi không chỉ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực mà còn mang lại giá trị tái sử dụng hiệu quả.
Xử lý chất thải trong chăn nuôi là một vấn đề quan trọng cần được quan tâm, đặc biệt trong bối cảnh ngành nông nghiệp và chăn nuôi phát triển mạnh mẽ. Quá trình chăn nuôi tạo ra một lượng lớn chất thải, bao gồm phân, nước tiểu, và các phế phẩm từ quá trình chăn nuôi, và nếu không được quản lý đúng cách, những chất thải này có thể gây ra các tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Chất thải từ chăn nuôi nếu không được xử lý đúng cách sẽ thấm vào đất và nguồn nước, gây ô nhiễm nghiêm trọng. Các chất như nitrat, amonia và vi khuẩn có hại trong phân và nước tiểu có thể làm ô nhiễm nước ngầm và nước mặt, ảnh hưởng đến chất lượng nước sinh hoạt và hệ sinh thái. Mặc khác chăn nuôi củng là một nguồn phát thải khí nhà kính quan trọng, do trong quá trình chăn nuôi sẽ phát sinh ra methane (CH₄) và nitrous oxide (N₂O). Đây là hai loại khí có khả năng gây hiệu ứng nhà kính mạnh, góp phần vào biến đổi khí hậu toàn cầu. Một trong những vấn đề rõ ràng nhất là mùi hôi phát sinh từ chất thải chăn nuôi, gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng sống của người dân sống gần các trang trại. Ngoài ra, vi khuẩn và các chất gây ô nhiễm khác trong chất thải có thể gây ra các bệnh truyền nhiễm.
Hình: Chăn nuôi gia súc ô nhiễm môi trường xử lý môi trường khi chưa đầu tư hệ thống xử lý chất thải theo quy định.
Để thực hiện chăn nuôi được bền vững và đem lại hiệu quả kinh tế cao thì việc xử lý chất thải trong chăn nuôi là giải pháp cần thiết nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng, đồng thời tạo ra hiệu quả kinh tế từ các sản phẩm của quá trình xử lý này. Hiện nay việc xử lý chất thải trong chăn nuôi chủ yếu bằng 03 phương pháp cụ thể như sau;
Một là sử dụng công nghệ biogas, đây là phương pháp được áp dụng rộng rãi trong ngành chăn nuôi để xử lý chất thải hữu cơ từ phân động vật. Quy trình sản xuất biogas là quá trình phân hủy yếm khí của các chất hữu cơ trong điều kiện không có oxy, tạo ra khí methane (CH4) có thể dùng làm nguồn năng lượng thay thế. Hệ thống này giúp giảm đáng kể lượng khí thải độc hại như CO2 và NH3, đồng thời tạo ra một nguồn năng lượng sạch, giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.
Hai là công nghệ ủ phân compost là phương pháp xử lý chất thải hữu cơ bằng cách phân hủy sinh học trong điều kiện hiếu khí, tạo ra phân bón hữu cơ giàu dinh dưỡng. Đây là một công nghệ thân thiện với môi trường, giúp tận dụng chất thải chăn nuôi để tạo ra sản phẩm có giá trị sử dụng trong nông nghiệp. Quá trình ủ phân có thể được tăng cường bằng việc sử dụng các chế phẩm vi sinh nhằm đẩy nhanh quá trình phân hủy và cải thiện chất lượng phân bón.
Ba là công nghệ lọc sinh học được sử dụng để xử lý các chất thải lỏng và khí thải từ chuồng trại. Biofilter là hệ thống gồm các lớp vật liệu sinh học (như đất, than hoạt tính) và vi sinh vật có khả năng hấp thụ và phân hủy các chất ô nhiễm. Công nghệ này giúp giảm mùi hôi, khí độc và các chất ô nhiễm từ chất thải chăn nuôi, bảo vệ môi trường không khí xung quanh.
Hiện tại theo số liệu thống kê cho thấy huyện Tam Bình có tổng cộng 6.098 hộ chăn nuôi, với tổng đàn vật nuôi hơn 389.998 con. Trong số đó, 5.464 hộ đã áp dụng các biện pháp xử lý chất thải theo đúng quy định, chiếm tỷ lệ 89,6%. Các hộ chăn nuôi còn lại, mặc dù có quy mô nhỏ, nhưng đã thực hiện thu gom và xử lý chất thải để đảm bảo không gây ô nhiễm môi trường. Điều này cho thấy sự quản lý và ý thức bảo vệ môi trường trong chăn nuôi tại địa phương đang được thực hiện khá tốt, đặc biệt là việc đảm bảo xử lý chất thải đúng cách để tránh gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường xung quanh.
Hình: Hộ chăn nuôi thực hiện đâu tư xây dựng hầm biogas xử lý chất thải chăn nuôi, cam kết thực hiện bảo vệ môi trường theo quy định.
Việc áp dụng các biện pháp xử lý chất thải chăn nuôi không chỉ giúp giải quyết vấn đề môi trường mà còn mang lại nhiều lợi ích kinh tế và xã hội như:Tạo ra nguồn phân bón từ chất thải chăn nuôi sau khi qua quá trình ủ compost, sản phẩm có thể được sử dụng trực tiếp trong nông nghiệp, giúp cải thiện độ phì nhiêu của đất, giảm chi phí mua phân bón hóa học. Riêng hệ thống biogas không chỉ giúp xử lý phân động vật mà còn cung cấp nguồn khí đốt sạch phục vụ sinh hoạt hoặc sản xuất điện, giảm áp lực tiêu thụ điện lưới quốc gia. Một điều đặc biệt là việc xử lý chất thải giúp giảm thiểu nguy cơ lây lan dịch bệnh từ chuồng trại ra môi trường xung quanh, góp phần bảo vệ sức khỏe người dân.
Mặc dù công nghệ xử lý chất thải chăn nuôi mang lại nhiều lợi ích, vẫn còn nhiều thách thức như: Chi phí đầu tư ban đầu lớn, quản lý vận hành và ý thức của người dân. Để giải quyết những vấn đề này, cần có sự hỗ trợ của chính phủ thông qua các chính sách khuyến khích đầu tư vào công nghệ xử lý chất thải, đào tạo kỹ thuật và nâng cao nhận thức của người chăn nuôi về bảo vệ môi trường. Đồng thời, cần thúc đẩy hợp tác giữa các cơ sở nghiên cứu và doanh nghiệp để phát triển những công nghệ mới phù hợp với điều kiện thực tế.
Ứng dụng công nghệ xử lý chất thải chăn nuôi không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn mở ra nhiều cơ hội tái sử dụng hiệu quả. Để ngành chăn nuôi phát triển bền vững, cần có sự kết hợp giữa công nghệ hiện đại, chính sách hỗ trợ và ý thức bảo vệ môi trường từ cộng đồng.
H.N